“KOBİ’LERDE ENDÜSTRİ 4.0 PROJELERİNE BAŞLANILMASI, KOBİ’LERİN GELECEKTE DE İŞLERİNİ SÜRDÜREBİLMELERİ BAKIMINDAN BİR ZORUNLULUK İÇERMEKTEDİR. KOBİ’LER, ENDÜSTRİ 4.0 DÖNÜŞÜM SÜRECİNİ ERTELEDİKLERİ SÜRECE ENDÜSTRİ 4.0 DÖNÜŞÜMÜNÜ GERÇEKLEŞTİREN BÜYÜK ÖLÇEKLİ İŞLETMELERLE, MEVCUT OLAN İLETİŞİM VE İŞ BİRLİKLERİNİN SÜRDÜRÜLMESİ DE RİSKLİ HALE GETİRECEKLER.”
Endüstri 4.0 dönüşümü sadece büyük işletmelerin değil KOBİ’lerin de gündeminde olması gereken bir konudur. Endüstri 4.0 dönüşümünün, işletmelere başta verimlilik ve etkinlik artışı olmak üzere, maliyetlerin düşürülmesinde ve hızın ve esnekliğin artırılmasında önemli yararları olacaktır. KOBİ’lerde Endüstri 4.0 dönüşümü ile birlikte bu yararları elde edebilirler ve önemli rekabet avantajlarına ulaşabilirler. Bununla birlikte Endüstri 4.0’ın temel bileşenlerinden birisi işletmelerin dikey ve yatay entegrasyonunun sağlanmasıdır. Dikey ve yatay entegrasyon, Endüstri 4.0’ın sürükleyici teknolojilerinden de birisi olmaktadır. Yatay entegrasyon, değer ağları boyunca işletmeler arasında iş planlama süreçlerinin farklı aşamalarında kullanılan farklı Bilgi Teknolojileri sistemlerinin entegrasyonu anlamına gelmektedir. Bu nedenle KOBİ’lerde Endüstri 4.0 projelerine başlanılması, KOBİ’lerin gelecekte de işlerini sürdürebilmeleri bakımından bir zorunluluk içermektedir. KOBİ’ler, Endüstri 4.0 dönüşüm sürecini erteledikleri ölçüde, Endüstri 4.0 dönüşümünü gerçekleştiren büyük ölçekli işletmelerle mevcut olan iletişim ve işbirliklerinin sürdürülmesi de riskli hale gelecektir. KOBİ’lerin hızlı karar alabilme ve esnek bir yapıya sahip olmaları en büyük rekabet avantajlarındandır. Endüstri 4.0’la birlikte büyük işletmeler de daha esnek bir yapıya kavuşabilecektir. Büyük ölçekli işletmelerin tedarikçisi olan KOBİ’ler Endüstri 4.0 teknolojilerini kullanmadıkları durumda büyük ölçekli işletmelerle işbirliklerini yürütmede sorunlar yaşayabilecektir. Elbette Endüstri 4.0 dönüşümü önemli yatırımların yapılmasını da gerektirecektir. Bu dönüşüm sürecinin temel gerekliliklerinin işletmenin Endüstri 4.0 olgunluk düzeyine bağlı olarak en az 3-5 yılda gerçekleştirilebileceği ve sürecin de yıllar sürebileceği düşünüldüğünde, yönetimin, Endüstri 4.0 için kararlı bir şekilde ilk adımı atması ve Endüstri 4.0 dönüşümünün, işletmelerin stratejik planında yer alması önem kazanmaktadır.
KOBİ’lierin esnek olma, yeniliklere daha hızla uyum sağlayabilme özellikleri Endüstri 4.0 dönüşüm sürecinde ilk adımı atmalarını hızlandırabilir. KOBİ’lerin büyük ölçekli işletmelere göre Endüstri 4.0 teknolojilerini daha hızlı kurabilmeleri ve uygulamaya geçirebilme olanakları vardır. KOBİ’lerin büyük ölçekli işletmelere göre farklı özellikleri, avantajlı ve dezavantajlı yönleri ve yaşadıkları güçlükler düşünüldüğünde, Endüstri 4.0 dönüşümünde de öncelikleri ve izleyeceği yol farklılıklar gösterecektir. Değer zinciri boyunca yatay ve dikey entegrasyonun sağlanması için ERP sisteminin kurulması KOBİ’lerin öncelikli konuları arasında yer almalıdır. OECD(2017) tarafından hazırlanan rapora göre ERP sisteminin kurulumu bakımından 2015 yılı için büyük işletmeler kapsamında bakıldığında ülkemizdeki işletmeler en sonda, küçük işletmeler açısından ise ülkemizdeki işletmeler en son 5’te yer almaktadır. Hazırlanan bu rapora göre Türkiye’de ERP sistemi kurulum oranı küçük işletmeler için 2010 ve 2015 yılları için %20 civarında olduğu görülmektedir. Bu oranlar düşünüldüğünde Endüstri 4.0 dönüşümü için gerekli olan entegrasyonun başarılabilmesi için KOBİ’lerde ERP sistemlerinin kurulumuna hız verilmesi gerektiği görülmektedir.
Yüksel (2019) tarafından gerçekleştirilen araştırmada işletmelerin, Endüstri 4.0 teknolojilerini kullanım oranlarını değerlendirmeleri istenmiştir. Küçük ölçekli işletmeler en yüksek oranda bulut bilişim olarak belirtirken, orta ölçekli işletmeler de siber güvenlik olarak ifade etmişlerdir. Yurt dışında yayınlanmış çalışmalarda da bulut bilişim, KOBİ’ler tarafından en yaygın kullanılan Endüstri 4.0 teknolojilerinden birisi olarak belirtilmektedir. Bulut bilişimin, KOBİ’ler için işbirliklerinin kurulmasında çok önemli yararları olacaktır. Ülkemizde bulut bilişimin, KOBİ’ler tarafından kullanımının daha da yaygınlaşabilmesi için, öncelikli olarak bulut bilişimin, KOBİ’lerde bilinirliği artırılmalıdır. Güvenlik konularına ve verinin korunmasına yönelik hukuki düzenlemelerin artırılması ve hizmet sağlayıcıları tarafından veri taşınabilirliğinde ve veri erişiminde güven unsurunu sağlayacak koşulların yaratılması bulut bilişimin, KOBİ’ler tarafından en çok yararlanılan Endüstri 4.0 teknolojilerinden birisi olmasını sağlayacaktır. Yüksel (2019) araştırmasının bulgularına göre KOBİ’ler tarafından en yüksek kullanım oranına sahip olan Endüstri 4.0 teknolojilerinden birisi de büyük ölçekli işletmelerde de en yüksek oranda kullanımı olduğu belirtilen siber güvenliktir. Yurt dışında yapılan benzer çalışmalarda da işletmelerin en yüksek oranda uygulamalarının olduğunu belirttikleri Endüstri 4.0 teknolojisi siber güvenliktir. Araştırmaya katılan KOBİ’lerle yurt dışındaki işletmeler, bulut bilişim ve siber güvenliği en çok kullanımı olan Endüstri 4.0 teknolojisi olarak belirtmeleri bakımından benzerlik göstermekle birlikte, ülkemizde büyük veri ve veri analitiği, KOBİ’ler arasında yurt dışındaki işletmelere göre Endüstri 4.0 teknolojileri arasında kullanım bakımından daha düşük düzeyde kalmıştır.
Büyük veri, KOBİ’lere işletme içerisindeki süreçleri daha iyi anlamalarını sağlamakla birlikte, müşterilerinin beklenti ve gereksinimlerini de daha iyi belirlemelerini sağlayacaktır. Ancak, ülkemizde KOBİ’lerde veri ve veri analizinin istenen öneme henüz ulaşamadığı belirtilebilir.Yüksel (2019) tarafından gerçekleştirilen araştırmaya göre işletmelere en düşük oranda kullanılan Endüstri 4.0 teknolojileri sorulduğunda küçük ölçekli işletmeler tarafından üç boyutlu yazıcılar ve robotlar ve orta ölçekli işletmeler tarafından robotlar ve yapay zekâ olarak ifade edilmiştir. Yurt dışında gerçekleştirilen çalışmalarda da Endüstri 4.0 teknolojilerinden robotların, üç boyutlu yazıcıların ve yapay zekanın diğer Endüstri 4.0 teknolojilerine göre kullanımının daha düşük düzeylerde kaldığı değerlendirilmektedir. Bu bakımdan KOBİ’ler için yatay ve dikey entegrasyonun sağlanması için gerekli olan projelerin öncelikli olduğu ve bulut bilişim ve siber güvenliğin de öncelikli Endüstri 4.0 teknolojileri arasında yer aldığı belirtilebilir. Endüstri 4.0’ın temelinde yer alan nesnelerin interneti ve büyük veri, elbette KOBİ’lerin de Endüstri 4.0 dönüşüm yolculuğunda yatırım yapmaları gereken öncelikli teknolojiler olacaktır.
KOBİ’lerde dijitalleşme projeleri büyük oranda mevcut BT altyapılarının yenilenmesi üzerine gerçekleştirilmektedir. İşletmedeki farklı yazılımların birbirleriyle iletişim kurmaları ve birlikte çalışmaları zor olabilmektedir. Bu durum işletmeler arasında veri iletişimini de imkânsız hale getirebilmektedir. Bu nedenle ilk aşamada işletme bölümleri arasında veri iletişimini mümkün kılacak BT sistemin kurulması hedeflenmektedir.
Gelecek yıllarda KOBİ’lerin Nesnelerin İnterneti teknolojilerine ulaşmaları sensörlerin düşen maliyetleri ve yazılım platformları ile birlikte çok daha kolay olacaktır. Nesnelerin İnterneti, KOBİ’lere stok yönetim sistemlerinde önemli destek sağlayabilir. Yazılım ve etiketleme sistemleri ile birlikte gerçek zamanlı stok düzeyleri takip edilebilir. Böylelikle aşırı stok bulundurmak gerekliliği ortadan kalkarken, artan stok maliyetlerine katlanmaya gerek kalmadığı gibi, müşterilerin taleplerini de karşılayamama olasılığı düşürülebilir. Akıllı sensörler ve monitörler ile birlikte üretim süreçleri gerçek zamanlı olarak izlenebilir. Hatalı üretilen parçalar gerçek zamanlı olarak saptanabilir ve hızla önlem alınabilir. Endüstri 4.0 ile hatalı üretim anında belirlenebilecek ve gerektiğinde üretim durdurulabilecektir. Böylelikle üretimde olağan dışı koşullar otomatik olarak saptanabilecek ve hatalı üretimin sürdürülmesi önlenecektir. Endüstri 4.0 ile makine arızalarından dolayı duraksamaların da önüne geçilebilecek ve makine arızalarına ilişkin gerçek zamanlı veri elde edilebilecektir.
ERP sistemi ile tedarik zinciri boyunca görselliğin artması ile birlikte tedarik zincirindeki stoklar düşürülebilmekte ve tedarik zincirinde bilgi paylaşımının artmasına ve görselliğinin yükseltilmesine olanak sağlanmaktadır. ERP sistemi ile üretim planlaması ve stok yönetimi daha etkin olarak gerçekleştirilebilmekte, kapasite kullanım ve verimlilik oranları artırılabilmektedir. Endüstri 4.0 teknolojileri ile sadece üretim süreçleri değil ürünler de akıllanacaktır. Endüstri 4.0 teknolojilerinin üretim süreçlerine eklenmesi ile üretim süreçlerinin izlenmesi, kontrolü özerk olarak gerçekleştirilebilecektir. Akıllı ürünler ise kendilerine ve üretim süreçlerine ilişkin önemli bilgilere sahip olacaklardır. Akıllı ürünler, ürünüm tüm yaşam sürecinde topladığı verilerle, ürünlerin kalitesinin yükseltilmesine olanak sağlayacaktır.
Endüstri 4.0 dönüşüm sürecinde KOBİ’ler birçok güçlükle karşılaşmaları olasıdır. Ancak güçlüklerle karşılaşılacak olması dönüşüm sürecine başlamayı geciktirmemelidir. Organizasyon yapıları, iş yapış şekilleri, iş modelleri dönüşmektedir. Bu dönüşümün dışında kalınması da söz konusu olamayacaktır. Endüstri 4.0 dönüşüm sürecinde işletmelerin önemli yatırımlar yapmaları gerekecektir. KOBİ’ler de sınırlı finansal kaynaklar, dijital teknolojileri daha az kullanma eğiliminde olmalarına neden olmaktadır. Yatırımın geri dönüşünün uzun olabilmesi ve maliyetinin yüksek olması nedeniyle KOBİ’ler Endüstri 4.0 teknolojilerine yatırım yapmaktan kaçınabilmektedirler. KOBİ’lerin Endüstri 4.0 yatırımlarına karar vermeden önce hızla en çok değeri sağlayacak olan teknolojilere yatırım yapmaları gerekmektedir. Mevcut durumlarını iyi bir şekilde ortaya koyarak, kapsamlı fayda/maliyet analizleri doğrultusunda Endüstri 4.0 teknolojileri için gerekli yatırım kararlarını vermelidirler. Endüstri 4.0 yolculuğunda gerçekleştirilen yatırımların geri dönüşleri görülmeye başlandıkça, işletmenin farklı bölümlerinde diğer Endüstri 4.0 projelerine de başlanabilecektir. Gelecekte BT konusunda yüksek becerilere sahip çalışanlara ihtiyaç artacaktır. Endüstri 4.0 ve dijital dönüşümün gerektirdiği yetkinliklere sahip çalışanların işletmelerde istihdamı en önemli güçlükler arasında belirtilmektedir. Dijital yetkinlikleri yüksek ve becerileri fazla olan personelin, KOBİ’lerde istihdamı artırılmalıdır. KOBİ’ler yüksek niteliklere sahip çalışanların istihdamı için gerekli koşulları sağlamalıdır. Yazılımcı, BT uzmanları, siber güvenlik uzmanı, dijital dönüşüm uzmanı, veri analisti ve benzeri niteliklere sahip çalışanların KOBİ’lerde de istihdamı her geçen gün çok daha fazla önem kazanmaktadır.
KAYNAKLAR:
OECD, 2017, Key Issues for Digital Transformation in the G20, https://www.oecd.org/g20/key-issues-for-digital-transformation-in-the-g20.pdf,syf:117-118
YÜKSEL H., 2019, Endüstri 4.0 Dönüşüm Rehberi, Aristo Yayınevi,İstanbul
